Warunkowanie klasyczne i instrumentalne to klasyka gatunku w psychologii. Na wszystkich uczelniach psychologii, spotkacie się z tymi pojęciami nie raz, podczas pięciu lat studiowania.
Warunkowanie, to nieodłączny element behawioryzmu.
Zrozumienie tego pojęcia jest kluczowe w kontekście zrozumienia błędnego koła lękowego. Swoją drogą, jak patrzę na to z góry, to nie do końca jest ono błędne, powiedziałbym, że raczej ADEKWATNE
Na potrzeby zrozumienia tych mechanizmów, nie mówmy błędne koło lękowego, przyjmijmy nową nazwę: Adekwatne koło lękowe.
Uwarunkować się możesz na wiele rzeczy, ale to, czy jest to błędne czy nie, to tylko Twoja interpretacja.
Eksperyment z psami Pawłowa to jeden z najpopularniejszych eksperymentów psychologii, zawsze na mojej uczelni mówili, że należy do big Trio - wszędzie ta trójka
Znalazłem dobry opis warunkowania klasycznego i warunkowania instrumentalnego:
"Warunkowanie klasyczne zostało wykryte i opisane przez radzieckiego fizjologa – Pawłowa. Opisał on zachowanie psa, który śliniąc się na widok jedzenia (reakcja bezwarunkowa), zaczął po jakimś czasie ślinić się na dźwięk kamertonu. Stało się tak, gdyż przed każdym podaniem jedzenia uderzano w kamerton. Pies skojarzył współwystępowanie dwóch elementów (jedzenie + kamerton) oraz ich następstwo czasowe. Czyli warunkowanie klasyczne to taki proces uczenia się, kiedy bodziec neutralny (kamerton) wywołuje zachowanie odruchowe (wydzielanie śliny) i nie mają tu znaczenia wcześniejsze doświadczenia psa czy osoby badanej (pies wcześniej nie słyszał tego dźwięku i nie kojarzył go z jedzeniem).
Warunkowanie instrumentalne, którego twórcą był amerykański psycholog Edward Thorndike, polega na tym, że określone zachowania są wzmacniane, czyli nagradzane lub karane. Nagrodą może być w przypadku ludzi np. uznanie społeczne, premia a karą np. nagana; w przypadku zwierząt nagrodą może być pokarm, głaskanie zwierzęcia a karą np. ból wywołany skarceniem zwierzęcia. Zachowania nagradzane utrwalają się i występują częściej, natomiast zachowania karane występują coraz rzadziej, aż w końcu zanikają – czyli nagrody są skuteczniejsze niż kary.
Tak jak widać w powyższych opisach warunkowań, cechą wspólną jest nagroda, natomiast podstawową różnicą między warunkowaniem klasycznym a warunkowaniem instrumentalnym jest to, iż warunkowanie klasyczne wywołuje odruchową reakcję bezwarunkową (bodziec – reakcja), natomiast warunkowanie instrumentalne jest bardziej złożone i reakcje w tym warunkowaniu nie są przeważnie odruchowe (bodziec – reakcja – wzmocnienie pozytywne lub negatywne, czyli nagroda lub kara)."
Jakie odzwierciedlenie ma ta wiedza w kontekście koła lękowego, w którym się kręcisz?
Po pierwsze, adekwatne koło lękowe objawów to mieszanka tych dwóch pojęć. Zacznijmy od warunkowania klasycznego. Najpierw jest reakcja bezwarunkowa - w tym przypadku pojawia się objaw X / objawy XYZ. Zachodzi ona z udziałem ośrodkowego układu nerwowego bez naszej świadomości. Tak samo jak pieś, który później reagował śliną nie tylko na jedzenie, ale także na dźwięk kamertonu, tak samo Ty nauczyłeś się wywoływać objawy np. w różnych sytuacjach (np. fobie lub zawsze masz atak paniki w miejscu X) albo nauczyłeś się, że występują one zawsze (chroniczne).
W jaki sposób mogłeś to zrobić? Warunkowanie instrumentalne, nazywane jest także warunkowaniem emocjonalnym czyli unikamy zachowania, którego konsekwencją jest kara (uczymy się) i które wywołuje niechciane emocje.
A co jest karą w zaburzeniu? Objawy! Więc co robisz? Unikasz objawów! A co to powoduje? Nasilenie objawów! Tutaj niestety nie będzie scenariusza jak w tym eksperymencie z pieskami, że jak będziesz unikał zachowania, którego konsekwencją jest kara, to kara przestanie występować. Nie, nie kolego / koleżanko. To zaburzenie lękowego. To trochę inaczej działa. Ale spokojnie, to nie takie czarno białe, jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach.
Jeżeli jest coś, czego możesz unikać aby nie dostać kary, to jest to unikanie zachowania potęgującego objawy
Czyli Zgodnie modelem warunkowania klasycznego:PRZENIEŚ UNIKANIE KARY W POSTACI OBJAWÓW NA UNIKANIE ZACHOWAŃ POWODUJĄCYCH KARĘ CZYLI OBJAWY
Czym te zachowania są, to po części wyjaśniają poprzednie wpisy lub też będzie o tym, w przyszłych wpisach.
Mówiąc najprościej, nauczyłeś się mieć, potęgować i przedłużać swoje objawy poprzez uwarunkowanie się na nie. A to, co silnie je uwarunkowało, to emocje lęku, strachu, frustracji itd. Teraz, mówiąc brzydko przydałoby się "odtajać" lub "odczulić". Najlepiej zrobić to, poprzez unikanie zachowania potęgującego objawy. A czym jest to zachowanie? Unikanie objawów! Więc:
UNIKAJ UNIKANIA OBJAWÓW - KAŻDE UNIKANIE OBJAWÓW TO WZMACNAINIE OBJAWÓW.
Dlaczego? Podawałem już ten przykład. Nie myśl o różowym słoniu. Co kazałem Ci zrobić? Unikać myśli o różowym słoniu. Jaki tego efekt? Dostałeś przed swoje oczy (w wyobraźni) wielgachnego słonia!
Aby odwrócić ten efekt, to musiałbym unikać działań potęgujących ten efekt. Co jest tym działaniem? Kazanie Ci NIE myśleć o tym słoniu. Skoro już tego unikamy, to co w zamian? W zamian powiem Ci żebyś myślał o czymś innym, np. pomyśl o plaży. Co dostałeś? Plażę!
To samo z wychodzeniem z zaburzeń, skup się na życiu, a dostaniesz życie (a nie objawy).